ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΗ

Εσπεριδοειδή γενικά:      Είναι τα πιο κατάλληλα για οπωροφόρα δέντρα για περιοχές με ζεστό καλοκαίρι και γλυκό χειμώνα . Καλλιεργούνται είτε σε μεγάλες εκτάσεις είτε στον κήπο ή ακόμα και σε γλάστρες . Ανήκουν όλα στην οικογένεια Rutaceae και στο είδος Citrus ,εκτός από δυο που ανήκουν στο είδος Fortunella .
Είναι όλα δέντρα αειθαλή , με φύλλα και άνθη αρωματικά . Κατάγονται από την Ασία και καλλιεργούνται από πάρα πολλά χρόνια .
Στην Ευρώπη , το πρώτο γνωστό είδος ήταν η κιτριά , την οποία διέδωσαν οι εβραίοι πρώτα στην Ιταλία και μετά στις υπόλοιπες χώρες . Την πορτοκάλια έφεραν στην Ευρώπη οι πορτογάλοι από την Κίνα , περίπου τον δέκατο αιώνα , αν και υπήρχαν διάφορα δέντρα πορτοκαλιάς , αλλά ήταν κατώτερης ποιότητας από εκείνα της Κίνας και γι αυτό χρησιμοποιούσαν τους καρπούς τους μόνον για καρυκεύματα . Το δέκατο επίσης αιώνα ήρθε στην Ευρώπη από τους άραβες η νεραντζιά , ενώ η λεμονιά και η φράπα ήρθαν , πάλι από του άραβες , στο τέλος του δωδέκατου αιώνα και τελευταία ήρθε η μανταρινιά . Το πρώτο δέντρο μανταρινιάς έφτασε στην Αγγλία το 1805 και από εκεί διαδόθηκε στις μεσογειακές χώρες . Ο Κολόμβος διέδωσε τα εσπεριδοειδή στο δυτικό ημισφαίριο μετά το 1443 . Από τότε καλλιεργήθηκαν πολύ , με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν καινούργιες ποικιλίες , είτε από φυσική μεταλλαγή είτε από διασταυρώσεις που έγιναν επί τούτο.

Περιγραφή:Είναι θάμνοι ή δέντρα και όλα αειθαλή .Τα δέντρα φτιάχνουν μόνο έναν κορμό , από τον οποίο εκφύονται τα κλαδιά .Η κόμη στα περισσότερα είναι σφαιρική αν αφεθεί σε ελεύθερο σχήμα , δηλαδή αν δεν κλαδευτεί. Άλλα έχουν πυκνοί βλάστηση , π.χ. οι πορτοκαλιές και τα γκρέιπ φρουτ , ενώ αλλά έχουν αραιότερη βλάστηση επειδή αποτελούνται από μεγαλύτερους βλαστούς , όπως οι λεμονιές . Η βλάστηση επίσης των εσπεριδοειδών είναι χαρακτηριστική , γίνεται μια την άνοιξη και μια το καλοκαίρι . Στην ανοιξιάτικη βλάστηση έχουμε πολλά άνθη και φύλλα , ενώ στην στη καλοκαιρινή έχουμε κυρίως βλαστούς , φύλλα και οφθαλμούς . Εν τούτοις η κιτριά , η λεμονιά και η λιμετία έχουν την τάση να δίνουν συνέχεια βλάστηση και καρποφορία . Στα νεαρά δέντρα παρατηρείται γενικά ανάπτυξη βλαστών που φέρουν μόνο φύλλα , ενώ στα πιο ηλικιωμένα παρατηρείται ανάπτυξη βλαστών με μεγάλη ανθοφορία .    
Στα εσπεριδοειδή έχουμε δυο είδη οφθαλμών : τους βλαστοφόρους ή ξυλοφόρους , που σχηματίζονται στην άκρη ή στα πλάγια του βλαστού ,και τους μεικτούς , που σχηματίζονται πλάγια , στις μασχάλες των φύλλων του βλαστού . Η διαφοροποίηση των οφθαλμών σε καρποφόρους γίνεται λίγες εβδομάδες πριν από την βλάστηση τους . κάθε οφθαλμός φέρει μια καταβολή αγκαθιού που σε άλλα είδη αναπτύσσεται πάντοτε , ενώ σε άλλα αναπτύσσεται σε μερικούς βλαστούς που λέγονται λαίμαργοι. Επίσης αγκάθια έχουν πάντα τα σπορόφυτα . Πολλά αγκάθια έχει η κιτριά , η λεμονιά και η λιμετία . Τα φύλλα των εσπεριδοειδών έχουν διάφορα μεγέθη ανάλογα με το είδος ή έχουν πτερύγια μεγάλα πάνω στο μίσχο , όπως στη μανταρινιά και στη λιμετία , και πολύ πολύ μικρά , όπως στη λεμονιά . Η κιτριά δεν έχει καθόλου πτερύγια και καμία φορά αυτό συμβαίνει και στη λεμονιά . Τα φύλλα των εσπεριδοειδών έχουν χρώμα βαθύ πράσινο και πριν πέσουν κιτρινίζουν . Τα άνθη τους έχουν πλούσιο άρωμα , είναι άσπρα ή ρόδινα , π.χ. αυτά της λεμονιάς , με μέγεθος που επίσης ποικίλλει . Συνήθως εμφανίζονται την άνοιξη , αλλά η κιτριά η λεμονιά και η ξινολιμετία έχουν την τάση να ανθίζουν όλο το χρόνο . Συνήθως ανοίγουν το πρωί ως το απόγευμα , κυριότερα δε το γύρο στο μεσημέρι και , λόγο του ότι περιέχουν μεγάλη ποσότητα από νέκταρ προσελκύουν τις μέλισσες , οι οποίες βοηθάνε στην επικονίαση . Τα εσπεριδοειδή , αν και παράγουν μεγάλο αριθμό λουλουδιών , δε δένουν όλα και μόνο ένα μικρό ποσοστό απ αυτά εξελίσσονται σε καρπούς .

Κλίμα και έδαφος:
Τα εσπεριδοειδή ,όπως ήδη είπαμε , μπορούν να καλλιεργηθούν σε περιοχές όπου οι χαμηλές θερμοκρασίες τον χειμώνα δεν κατεβαίνουν κάτω από τους μηδέν βαθμούς , γιατί τέτοιες θερμοκρασίες γίνονται επικίνδυνες για τα φυτά Επίσης , τουλάχιστον για μερικές ποικιλίες , και οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες γίνονται επικίνδυνες . Η κιτριά είναι από τα πιο ανθεκτικά είδη στο ψύχος και μετά ακολουθεί η λιμετία, η λεμονιά , το γκρέιπ φρουτ , η πορτοκαλιά , η μανταρινιά , το κουμκουάτ και τελευταίο το τρίπτερο . Αντίθετα ,όσον αφορά τις υψηλές θερμοκρασίες , έχουμε ποικίλους βαθμούς αντοχής στα διάφορα είδη . Έτσι , τα γκρέιπ φρουτ , οι λεμονιές , η ποικιλία Βαλένσια της πορτοκαλιάς και πολλές ποικιλίες μανταρινιάς αντέχουν πολύ στις υψηλές θερμοκρασίες , αν και καμιά φορά παρατηρούνται ζημιές στους καρπούς , κυρίως σ αυτούς που είναι περισσότερο εκτεθειμένοι . Αντίθετα , η πορτοκαλιά Μέρλιν και η μανταρινιά Σατσούμα σε περιοχές με υψηλές θερμοκρασίες , κατά την περίοδο της άνθησης , παθαίνουν ζημιές . Τα εσπεριδοειδή ευδοκιμούν σε ποικιλία εδαφών ,από τα πιο αμμώδη μέχρι τα αργιλώδη . Πάντως τα καλύτερα εδάφη είναι εκείνα με μέση σύσταση αμμοαργιλώδη , καλά αποστραγγιζόμενα , νοτερά και βαθιά , όχι πολύ ασβεστούχα , ούτε με περιεκτικότητα σε αλάτι . Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι το νερό , που είναι απαραίτητο ιδιαίτερα στις ξερές περιοχές . Εκτός όμως από τη δυνατότητα ποτίσματος έχει σημασία και η ποιότητα του , ιδιαίτερα αν περιέχει αλάτι . Περισσότερο ευαίσθητη είναι η λεμονιά .

Καλλιέργεια: Προκειμένου να φυτέψουμε κάποιο ή κάποια από τα εσπεριδοειδή θα πρέπει πρώτα απ όλα να προετοιμάσουμε το έδαφος . Αν υπήρχαν εκεί και πριν εσπεριδοειδή , που για κάποιο λόγο δεν υπάρχουν πλέον , καλό θα είναι να μη φυτέψουμε τα καινούρια μας δέντρα στις παλιές θέσεις αλλά σε καινούριες . Θα πρέπει λοιπόν να κάνουμε ένα βαθύ σκάψιμο , σε βάθος 30-40 cm , ώστε και τα ζιζάνια να καταστρέψουμε αλλά και το χώμα να αφρατέψουμε . Αν μπορούμε να προμηθευτούμε κοπριά χωνεμένη ,καλό είναι να ενσωματώσουμε στο έδαφος 2-3 κιλά για κάθε τετραγωνικό μετρό . Ισοπεδώνουμε το έδαφος μας ,ανοίγουμε τους λάκκους μας με διαστάσεις 50 επί 50 cm και στη συνέχεια φυτεύουμε τα δέντρα μας . Στο φύτευμα προσέχουμε , ώστε η μπάλα τους να είναι και πάλι στο ίδιο βάθος που ήταν και προηγούμενα στο φυτώριο και σκεπάζουμε τον λάκκο , ρίχνοντας το επιφανειακό χώμα στο βάθος . Όταν γεμίσουμε τον λάκκο με χώμα τον πατάμε ελαφρά και με μεγάλη προσοχή , ώστε να κλείσει καλά .Μαζί με το δεντράκι τοποθετούμε και τον πάσσαλο πάνω στον οποίο θα δέσουμε το δεντράκι για να το στηρίξουμε . Αμέσως μετά ποτίζουμε καλά ώστε να καθίσουν τα χώματα . Μπορούμε να φυτέψουμε οποιαδήποτε εποχή του χρόνου αφού τα φυτά βρίσκονται με την μπάλα του χώματος , και ανάλογα με την περιοχή αφού περάσουν οι όψιμοι παγετοί της άνοιξης . Η απόσταση φύτευσης εξαρτάτε από το είδος του δέντρου . Πρέπει πάντα να έχουμε υπόψη μας ότι αν φυτεύουμε πυκνά , τότε τα μεν πρώτα χρόνια θα έχουμε πολύ καρπό , αφού στον ίδιο χώρο θα φυτεύουμε περισσότερα δέντρα , αλλά αργότερα η παράγωγη μας θα ελαττωθεί , αφού το ένα δέντρο θα σκεπάσει το άλλο . Αντίθετα αν φυτεύουμε αραιά θα συμβεί ακριβώς το αντίθετο.

Λίπανση:
Η λίπανση παίζει σημαντικό ρόλο , γιατί τα εσπεριδοειδή έχουν μεγάλες ανάγκες σε άζωτο ,φώσφορο , κάλι , ασβέστιο και μαγνήσιο , αλλά και σε ιχνοστοιχεία , όπως σίδηρο , βόριο , μαγγάνιο και χαλκό .
Αναλυτικά τώρα , οι ανάγκες των εσπεριδοειδών σε αζωτούχο λίπανση είναι πολύ μεγάλες , μεγαλύτερες από οποιαδήποτε άλλη λίπανση . Η έλλειψη αζώτου προκαλεί παρεμπόδιση της αύξησης της βλάστησης και κιτρίνισμα των φύλλων (το κιτρίνισμα των φύλλων μπορεί να οφείλετε και σε άλλους παράγοντες ) , με αποτέλεσμα τη φυλλόπτωση και αποξήρανση της τρυφερής βλάστησης . Βέβαια , και η υπερβολική ποσότητα δημιουργεί προβλήματα , οπότε πρέπει να δίνεται με φειδώ . Ο φώσφορος όταν λείπει , δημιουργεί καρπούς τραχείς με παχύ φλοιό και λιγότερο χυμό . Για τα υπόλοιπα στοιχεία χρειάζεται ανάλυση για να κριθούν οι απαιτούμενες ποσότητες .Περισσότερα για την λίπανση εδώ  http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/05/blog-post_9661.html

Κλάδεμα: Το κλάδεμα , γενικά στα εσπεριδοειδή , περιορίζεται κατά τα πρώτα χρόνια στη δημιουργία σχήματος στα δέντρα , αν και τα περισσότερα δεν χρειάζονται κλάδεμα για τα δυο ή τρία πρώτα χρόνια . Καθώς όμως τα δέντρα μεγαλώνουν , το εσωτερικό μέρος του φυλλώματος γεμίζει από βλαστούς Αυτή ακριβώς η πυκνή βλάστηση πρέπει να αραιώνεται , ώστε το ηλιακό φως να εισχωρεί και στο εσωτερικό μέρος του φυτού . Το κλάδεμα αυτό πρέπει να είναι ελαφρό .Τα επόμενα χρόνια , το κλάδεμα πρέπει να συνεχιστεί να είναι ελαφρό και να περιορίζετε στην αφαίρεση των βλαστών που διασταυρώνονται . Βέβαια , μετά το κλάδεμα εμφανίζετε καινούρια έκπτυξη βλαστών . Αυτούς πρέπει να του αφαιρούμε όταν είναι ακόμα μικροί . Επίσης πρέπει να αφαιρούνται και οι λαίμαργοι βλαστοί . Στα ενήλικα δέντρα το κλάδεμα παραμένει ελαφρό και κυρίως περιορίζεται στο ελαφρό αραίωμα του πάνω μέρους του φυλλώματος και στον περιορισμό του ύψους των δέντρων , χωρίς όμως ποτέ όλα αυτά τα κλαδέματα να είναι αυστηρά Ακόμα , αφαιρούνται ξερά κλαδιά , όπως επίσης και τα αδύνατα και μη καρποφόρα στο κέντρο του φυλλώματος . Το κλάδεμα μπορεί να γίνεται οποιαδήποτε εποχή ,αν και είναι καλυτέρα να γίνεται νωρίς την άνοιξη . Κατά το κλάδεμα , θα πρέπει κανείς να προσέχει τις τομές , ώστε να προλάβει την είσοδο των μικροοργανισμών απ αυτές και ειδικότερα στην περίπτωση που ήδη υπάρχει κάποιο δέντρο προσβλημένο . Θα πρέπει οι τομές να αλείφονται με υδάτινο ασφαλτώδες γαλάκτωμα , ενώ το προσβλημένο δέντρο πρέπει να κλαδεύετε τελευταίο ή το κλαδευτήρι , πριν ξανά χρησιμοποιηθεί να απολυμαίνεται .

Πότισμα:
Όσον αφορά το πότισμα , θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι τελείως απαραίτητο κατά τη διάρκεια της έντονης βλάστησης και του καλοκαιριού . Η συχνότητα των ποτισμάτων εξαρτάτε από διάφορους παράγοντες .

 

Πολλαπλασιασμός:

Με σπόρο: Όλα τα εσπεριδοειδή μπορούν να πολλαπλασιασθούν με σπόρους ,τους οποίους θα πρέπει να φυτεύουμε αμέσως μόλις τους βγάλουμε από τον καρπό , διότι χάνουν γρήγορα τη βλαστική τους ικανότητα και σε βάθος 05 cm. Το χώμα που θα χρησιμοποιήσουμε δεν έχει και τόση σημασία αρκεί να είναι πορώδες και να κρατά καλά την υγρασία , ένα ιδανικό μίγμα είναι το εξής , 1/3 οργανική ουσία (κοπριά , τύρφη κ.λπ. ) 1/3 κηπόχωμα , 1/3 περλίτη ή άμμο , όλες οι αναλογίες κατ όγκο , φροντίζουμε επίσης για την καλή αποστράγγιση . Τα σπορόφυτα τα οποία θα προκύψουν δεν κρατούν τους γενετικούς τους χαρακτήρες και θα πρέπει να εμβολιαστούν (ενοφθαλμιστούν) . Καλύτερα αποτελέσματα θα έχουμε εάν τα σπορόφυτα μας είναι από σπόρους νεραντζιάς , διότι η νεραντζιά δεν προσβάλετε από κομμίωση , μια ασθένεια που προσβάλει όλα τα εσπεριδοειδή εκτός της νεραντζιάς .
Με μόσχευμα: Τα εσπεριδοειδή μπορούν να πολλαπλασιασθούν και με φυλλοφόρα η άφυλλα μοσχεύματα . Το μίγμα που θα χρησιμοποιήσουμε είναι το ίδιο που έχουμε αναφέρει για τα σπορόφυτα . Η εποχή που μπορούμε να κόψουμε και να φυτέψουμε μοσχεύματα είναι ανάλογα και με την περιοχή από τον Μάιο έως τον Αύγουστο .
Με φυλλοφόρα μοσχεύματα: http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/04/softwood-cuttings.html
Με άφυλλα μοσχεύματα:
http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/04/semi-cuttings.html
Mε εναέριες καταβολάδες:
Μια δημοφιλής και αξιόπιστη μέθοδος είναι οι εναέριες καταβολάδες , οι οποίες θα πρέπει να εφαρμοστούν και αυτές όπως και τα μοσχεύματα ,όταν ο καιρός είναι ζεστός , από τον Μάιο έως τον Αύγουστο .
Εναέριες καταβολάδες : http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/06/blog-post.html
Με εμβολιασμό:
Ο συνήθης τρόπος πολλαπλασιασμού των εσπεριδοειδών είναι ο εμβολιασμός (ενοφθαλμισμός) σε σπορόφυτα υποκείμενα με την επιθυμητή ποικιλία . Ο εγκεντρισμός χρησιμοποιείται μόνον όταν θέλουμε να αλλάξουμε ποικιλία σε παλιά δέντρα .
Με ενοφθαλμισμό http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/02/blog-post_25.html
Με εγκεντρισμό http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/03/blog-post_5.html

Τα 12 εσπεριδοειδή:
01-Γρειπ φρουτ : http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/05/blog-post_6.html

02-Κιτριά : http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/05/blog-post_9040.html

03-Κουμκουάτ (Ιαπωνική πορτοκαλιά) : http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/05/blog-post_4426.html

04-Λεμονιά : http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/05/blog-post_4210.html

05-Λιμετία http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/05/lime.html

06-Μανταρινιά :  http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/05/blog-post_9.html

07-Νεραντζιά : http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/05/blog-post_2234.html

08-Περγαμόντο : http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/05/blog-post_5.html

09-Πορτοκαλιά : http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/05/blog-post_7.html

10-Πορτοκαλιά μυρτόφυλλη : http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/05/blog-post_42.html

11-Τρίφυλλο ή τρίπτερο : http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/05/poncirus-trifoliate.html

12-Φράπα: http://spitikiposkaimpalkoni.blogspot.gr/2013/05/blog-post_4235.html

ΑΠΟ ΤΟΝ
ΣΤΥΛΙΑΝΟ ΚΟΥΤΣΟΥΚΗ
kutsukiss@gmail.com